Damak – dudak yarıkları; bebeğin ana rahminde gelişimi sırasında çeşitli nedenlerden dolayı; yüz bölgesindeki yapıların birleşme kusuru nedeniyle ortaya çıkan bir rahatsızlıktır. Dudak ve damak yarığı en sık rastlanılan doğumsal defektlerdendir. Dudak yarığı tek başına veya damak yarığı ile birlikte görülebilir. Bu anomalinin tek bir sebebi yoktur. Genetik faktörler rol alabildiği gibi, akraba evliliği, gebelikte geçirilen viral enfeksiyonlar, bazı vitamin eksiklikleri, gebelikte annenin sigara veya alkol kullanımı gibi pek çok nedenden ötürü de bu anormallik oluşabilir.
Tedavi süreci bebeğin dünyaya gelmesi ile birlikte defektin bir plastik cerrah tarafından değerlendirilmesi ve tedavi seçeneklerinin aile ile görüşülmesiyle başlar. Dudak ve damak yarığı ile dünyaya gelen bebekte, doğduktan kısa bir süre sonra oluşması muhtemel başka problemlerle ilgili (beslenme, diş, işitme, konuşma vb. ) diğer bölümlerin doktorlarıyla koordinasyonun sağlaması ve bir plan çerçevesinde bebeğin normal şartlara dönmesini gerçekleştirmek önemlidir. Bu çerçevede çocuk hastalıkları uzmanı, kulak-burun-boğaz hastalıkları uzmanı, konuşma ve işitme uzmanı, ortodonti uzmanı, psikolog vb. değişik uzmanlık dallarından destek alınmalıdır. Dudak damak yarığı onarımını gerçekleştirecek plastik cerrah nezaretinde hangi uzmana, ne zaman başvurulacağı koordine edilir.
Dudak ve damak yarığı olan çocuklarda bu iki rahatsızlığın giderilmesi için birbirinden farklı dönemlerde müdahaleler yapılmalıdır. Dudak yarığı onarımını, bebeğin 3-6 aylık dönemi içerisinde gerçekleştirmek gerekir. Erken dönemde dudak onarımı hem çocuğun estetik görünümünü ve ailenin psikolojisini düzeltir, hem de çarpık olan diş kavsinin aynı hizaya gelmesini sağlar. Burun kanatlarında da bir miktar düzelme olur. Damak yarığı onarımında ise uygun yaş 12-18 aylık dönemdir. Damak onarımıyla damaktaki yarık kapatılmakta, bebeğin daha kolay beslenmesi sağlanmakta, orta kulak iltihabı ve pnömoni riski azaltılmaktadır. 12-18 aylık dönemde yani çocuk konuşmaya başlamadan önce damağın, problemsiz şekilde onarılması çocuğun normal konuşmayı öğrenmesini sağlayacaktır. Eğer damak onarımı daha geciktirilirse çocuk bozuk konuşmayı öğrenir ve ileride damağı ameliyat edilse de konuşması düzelmeyebilir. Konuşmasını düzeltmek için özel konuşma tedavisine ihtiyaç olur veya ekstra başka ameliyatlar gerekebilir.
