Lenfatik sıvı, lenfatik transport kapasitesini aşınca, etkilenen bölgede proteinden zengin anormal sıvı birikimi meydana gelmeye başlar. Tedavisiz bırakılan vakalarda artan şişmeye bağlı doku oksijenlenmesi azalır, yara iyileşmesi bozulur. Proteinden zengin sıvı bakterilerin beslenmesine oldukça iyi ortam hazırlar. Lenfanjit denilen yumuşak doku iltihabına neden olur.
Lenfödem, venöz yetmezlik sonucu oluşan ödemle karıştırılmamalıdır. Bununla beraber tedavi edilmeyen venöz yetmezlik kombine venöz lenfatik sistem yetmezliğine dönüşür ve lenfödem şeklinde tedavi edilir.
Hastalığın ciddiyeti:
Lenfödem Tedavisi - Fil hastalığıLenfödemin klinik tablosu ciddiyetine göre üç döneme ayrılır. Dördüncü dönem de literatürde yer alır.
Dönem 1 (Geri dönebilen lenfödem) :Ödem gün içinde giderek artar geceden sonra dağılır. Kesin tanımlamayan yakınmalarla birlikte geçici şişme görülür
Dönem 2 (Kronik, geri dönmeyen lenfödem) : Sürekli şişlik, ağır hissetme, ağrı, yanma (etkilenen ekstremitede), hareket kısıtlanması, hastanın günlük rutin yaşamında ödemin önemsiz şekilde etkilenmesi, bağ dokusunun artmasına yatkınlık
Dönem 3: Zaman geçtikce artan ekstremite deformasyonu, önemli ölçüde hareket ve fonksiyon kısıtlanması, ciddi ağrılar
Dönem 4: Lenf kanseri, daima öldürücüdür.
Lenfödem ve Egzersiz:
Lenfatik sıvının akış hızı, iskelet kasları tarafından sağlanan aralıklı dış basınca bağlıdır. Bu nedenle sıvı drenajına yardım etmek için kas aktivitesi de gereklidir. Egzersizler bandaj veya çorap kullanımı eşliğinde yapılmalıdır. Dirençli egzersizlerden ve ağırlık egzersizlerinden kaçınılmalıdır. Egzersiz programı hastaya özel olarak tedaviyi yürüten fizyoterapist tarafından hazırlanmalıdır.
Egzersizler üç başlık altında toplanabilir;
- Isınma ve pompalama egzersizleri
- Solunum egzersizleri
- Germe egzersizleri
Lenfödemde cerrahi tedavi yöntemleri:
Günümüzün cerrahi kavramlarına uygun olarak bu yüzyılın başlarında geliştirilmiş yöntemler kullanılmaktadır. Bunlar başlıca üç gruba ayrılır.
- Hacim küçültücü girişimler
- Hem hacim küçültücü hem de lenfatiklerin drenajına yönelik girişimler
- Lenfatiklerin drenajına yönelik girişimler.
Dünyada lenfödemle ilgili yapılan tüm ameliyatlara bakıldığında bugüne kadar geliştirilen yöntemlerden hiçbirinin, lenfödem tedavisine kesin bir çözüm getirmediği anlaşılmaktadır. Bu nedenle kesin tedavi bulma çalışmaları sürüp gitmektedir. Yukarada bahsedilen yöntemler arasında lenfadeno-venöz ve doğrudan lanfanjiyo-venöz anastomozlar en güncel olanlarıdır. Kliniğimizde liposuction tekniği ve lazer lipoliz tekniğiyle yapılan operasyonlardan başarılı sonuçlar almaktayız.
Lenfödem riski taşıyan ve lenfödemli ekstremitede dikkat edilmesi gereken durumlar: Lenfödem riski taşıyan ve lenfödemli ekstremitenin bakımı ve korunması oldukça önemlidir. Tedaviden sonra da tedavinin başarısının devam etmesi için hastanın da dikkat etmesi gereken bu hususlar şöyledir;
Etkilenmiş ya da risk taşıyan ekstremitenin bakımı ve temizliği oldukça önemlidir. Cilt temiz tutulmalı ve iyice kurulanmalı nemli bırakılmamalıdır. Cilt bakımı ve esnekliğine dikkat edilmeli, nemlendirilmesi için yağsız kremler, vücut sütü, vücut losyonu gibi yağ içeriği çok az olan nemlendiriciler kullanılmalıdır. Sıcak günlerde terlememesi ve ciltte mantar oluşumunu engellemek için antifungal pudralar kullanılmalıdır.
Hangi tipte olursa olsun deri travmalarından, böcek ısırıklarından, kesik ve yanıklardan kaçınılmalıdır. Etkilenmiş kola manikür ve enjeksiyon yaptırılmamalıdır. Etkilenmiş veya diğer ayakta nasırlar kesilmemeli, yumuşatıcı kremlerle korunmalıdır. Tırnakları keserken deriyi kesmemeye dikkat edilmelidir. Jilet kullanılmamalı, istenmeyen tüyler traş makinesi yardımıyla alınmalıdır. Mutfakta veya bahçede iş yaparken kesiklerden korunmak için mutlaka eldiven giyilmelidir.
Güneş yanığından kaçınılmalı güneşlenirken yüksek koruma faktörlü koruyucular kullanılmalı ve ekstremite asla uzun süre güneşe maruz bırakılmamalıdır. Kompresyon çorapları çoğu zaman güneşten korumamakta ve ekstremitenin yanmasına sebep olunmaktadır.
Etkilenmiş kolda itme çekme gibi tekrarlayıcı ve kuvvetli hareketlerden, ağır ve yük bindiren sporlardan kaçınılmalıdır. Aerobik de istenmeyen durumlara neden olabilmektedir. En ideal sporlar yüzme ve dalmadır. Bunun yanı sıra lenf dolaşımını sağlamak için tedavi sonrası öğrendiğimiz egzersizleri düzenli olarak uygulamalıyız.
Sütyen, çamaşır, diğer giysiler ve takılar sıkı olmamalıdır. Bu giysilerin ciltte oluşturduğu kızarıklıklar lenf dolaşımının engellendiği anlamına gelmektedir. Geniş omuz askısı ve gerekiyorsa askının cilde değdiği yere pamuk ped yerleştirilmesi önerilebilir. Aynı şekilde tansiyon da etkilenmiş koldan ölçülmemelidir.
Uçak yolculuğu sırasında basınç düşmesi nedeniyle kol çorabı ve kompresyon bandajı mutlaka kullanılmalıdır. Eğer kolda şişlik varsa daha iyi bir basınç için hem çorap hem bandaj beraber kullanılabilirler. Gece uyurken etkilenmiş kolun üzerine yatmamaya özen gösterilmelidir. Diyet kısıtlamalarının lenfödeme bilinen bir etkisi yoktur. Eğer aşırı kilo yoksa düzenli beslenilmeli, aşırı tuz kullanılmamalı ama tuz asla kesilmemeli ve bol su içilmelidir. Aşırı kilolardan kaçınılmalı, kilo fazlası varsa doktor ya da uzman tarafından hazırlanmış bir diyet programı uygulanmalıdır.
Kompresyon giysileri gece dahil tüm gün giyilmelidir. Tedaviden sonra kullanılmaya başlanan kompresyon çorabı özellikle ilk altı ay, gece ve gündüz düzenli kullanılmalıdır. Eğer ekstremite geceleri kendiliğinden küçülüyorsa kompresyon çorabı gece çıkarılabilir. Kompresyon giysileri özel günlerde bir kaç saatliğine çıkarılabilir.
Tedavi bittikten sonra da etkilenen ekstremite, en az ayda bir kez çevre ölçümü yapılarak kontrol edilmeli ve izlenen değişiklikler terapiste bildirilmelidir. Kompresyon giysileri talimatlara göre kullanılmalı ve temizlenmelidir. Herhangi bir şikayet, bol gelmesi ya da sıkması durumunda terapiste veya üretici firmaya başvurulmalıdır. Kompresyon giysileri belli bir bölgeyi bant şeklinde sıkmamalı kızarıklık oluşturmamalıdır. Yetersiz lenf dolaşımından ötürü şişen ekstremite, tedavi ile normal ya da normale yakın hale geldikten sonra da bakımına dikkat edilmezse durumun tekrarlayabileceği unutulmamalıdır.
